Mijn boeken slaan hem over: Tanglewood, Tarushkin, Tatum. Tansman, Tavener. Nergens Țăranu, maar in Roemenië is het een gelauwerd componist. Sinds 1968 oprichter en dirigent van ensemble Ars Nova. Artistiek leider van een festival voor moderne muziek in Cluj sinds 1995. Ik kwam er bij toeval achter. Anamaria Stamp, Roemeens pianiste, hier afgestudeerd bij Frank van de Laar, had al een lijntje met hem. Ze dook in zijn muziek voor haar masterscriptie en werpt zich op als ambassadrice voor Roemeens repertoire.
Stamp wees mij erop hoe Țăranu’s vaker gehoorde filmmuziek zelfs veel Roemenen het zicht belemmert op zijn conceptuele stukken, want pittig zijn ze, de werken die nu op het programma staan voor zondagmiddag 13 april in het Bethaniënklooster. In het felle Prolegomenes I (1981) voor strijkkwartet en piano wordt dissonantie niet geschuwd en kunnen de strijkers van het Aristo Kwartet ons de oren wassen met Bartók-pizzicato’s. De muziek ademt de geest van de jaren zestig toen Țăranu de analyseklas van Messiaen bezocht in Parijs en mocht aanschuiven bij de roemruchte Nadia Boulanger. Rond 1970 bezocht hij de zomercursussen in Darmstadt. Partituren werden er uitgeplozen met Ligeti, de toverdoos van het moderne dirigeren ging open bij Bruno Maderna. Als slagwerker kon hij er zijn hart ophalen bij Christoph Caskel, die zich al in 1959 in Darmstadt had laten gelden in Stockhausens Zyklus für einen Schlagzeuger.
De werkenlijst van Țăranu oogt rijk aan slagwerkpartijen, voer voor alle mogelijke saxofoons en vocaal werk op poëzie van aansprekende namen als Tristan Zara, Paul Celan en Camil Petrescu. Twee opera’s, een imposante rij koor- en orkestwerken, kamermuziek, liederen, een schat aan hier amper bekende muziek. Bijna beschaamd besef ik hoe beperkt mijn Roemeense culturele bagage is. Roemenië, het land van de pianolegendes Dinu Lipatti en Clara Haskil, hun stralende toon ligt hier op vinyl op zolder, en van George Enescu (1881-1955) de violist-componist met het onafscheidelijk hondje.
Na een eerste lezing van blad, zou Enescu Ravels inktnatte Vioolsonate met de blues feilloos hebben herhaald, uit het hoofd wel te verstaan (sterk verhaal uit de memoires van Menuhin). Țăranu heeft Enescu hoog zitten. Voor het eeuwfeest van diens geboorte componeerde hij het pianokwintet Prolegomenes‘in memoriam Georg Enescu’ en toen de teller op 110 stond, droeg hij zijn Vijfde symfonie uit 1991 aan hem op. Zijn kritische biografie over Enescu verscheen in 1969. Țăranu stelde zich daarin de vraag hoe Enescu voortleeft in onze tijd. De Franse vertaling verscheen in 1981: Enesco dans la conscience du présent (Editura Științifică și Enciclopedică, Boekarest).
Hartje Transsylvanië woont Țăranu, met vrouw en dochter in Cluj-Napoca, stad omringd door bergen (‘Cluj’: gesloten). Hun huis is een witte blokkendoos, de daken plat. Bauhaus in Roemenië. Eind deze week vliegt hij naar Amsterdam, gaan we hem vieren in het Bethaniënklooster. Ik verheug me op de kennismaking. Hoor, hoe de wind waait uit Roemenië. Een warme bries uit de Balkan van een kranige crack uit serialistische tijden.
Zondag 13/04, Bethaniënklooster Amsterdam, 15:00 uur Eva van den Bosch - zang, Anamaria Stamp - piano, Boglárka Nagy - saxofoon en het Aristo Kwartet