Hoe twee lifters van de Atlantische kust op weg naar Toscane in een bochtig rivierdal in de Ardèche terechtkomen, waar de wegen zich voegen naar de grillige vormen van het stenen landschap, zodat ze niet echt opschieten, het doet er niet toe. Lifters wagen zich nu eenmaal met een doel voor ogen op de wegen van het toeval.
Maar hun verhaal kruist het jouwe. In datzelfde rivierdal van de garage op weg naar huis, zul je na twintig kilometer en driehonderd bochten via het conservatorium van Straatsburg en een Hongaars-Franse bomenschilder in nooit eerder gehoorde muzikale landschappen terechtkomen. Dank zij de twee lifters.
Hij begint na de zomer aan een kunstacademie, schilderen. Je ziet hem zich straks al vergapen aan de Botticelli’s. Zij doet klarinet aan het conservatorium van Straatsburg en… tjee, bijna één van de bochten gemist: in het midden van de Ardèche, waar op de kleinschalige festivals zelden iets wordt gespeeld van na de Eerste Wereldoorlog (Prokofjev, Skrjabin, daar ligt zo’n beetje de grens), heb je ineens iemand op de achterbank met een voorliefde voor eigentijdse muziek, voor onbekende wegen.
Je rijdt nog wat verder door dan je van plan was, maar je moet naar huis. Hoe het klimaat in Frankrijk is voor jonge kunstenaars, vraag je nog, al blijkt dat typisch de vraag van iemand wiens laatste liftvakantie, ook naar Toscane, uit 1968 dateert: tegen de tijd dat ze klaar zijn met hun studie, zien ze wel. Wel zegt zij dat eigentijdse muziek het in Straatsburg meestal wel goed doet, maar dat er bij een recent optreden van Quatuor Dit-of-dat toch maar tien mensen in de zaal zaten.
Er moet iets zijn weggewaaid door het open dak, want de naam van het kwartet zegt je ook na twee keer vanaf de achterbank herhalen niets. Diotima – zo versta je het uiteindelijk – is voor jou geen strijkkwartet, maar een personage in de roman Hyperion van Friedrich Hölderlin. Dat Luigi Nono zijn strijkkwartet Fragment-Stille, an Diotima op deze roman heeft gebaseerd en dat het Quatuor naar dat kwartet van Nono heet, daar kom je pas thuis achter.
Zoals je er daar ook achter komt dat Quatuor Diotima geen Dit-of-dat is, maar de evenknie van Arditti, wereldtop, dat je het al eerder in Amsterdam had kunnen beluisteren en dat dat binnenkort weer kan. Wist je allemaal niet. Maar je zult ze voorlopig toch niet live horen, want je ziet in je agenda dat hun Nederlandse première van Liturgia Fractal 1 en 4 van de Spaanse componist Alberto Posadas samenvalt met een andere afspraak – er is meer in het leven dan muziek. Je overweegt nog even over een dag of wat ruim twee uur de Ardèche uit te kronkelen om hun uitvoering te beluisteren van Kalligraphie van Toshio Hosokawa, een andere componist die tot hun vaste repertoire behoort. Maar het zal wel een retourtje YouTube worden: Nono, Hosokawa en de strijkkwartetten waarin Posadas, zo lees je, heeft geprobeerd natuurwetten te vangen in klank: brekende golven, ritselende bladeren. Muziek die met de vormen van de natuur mee beweegt? Laat maar horen.
Voordat je jezelf thuis met deze informatie overstelpt, heb je in de auto verteld over een prachtige tentoonstelling die je in de buurt hebt gezien, van Alexandre Hollan (ook tot voor kort nooit van gehoord). Elke zomerdag begint voor deze Hongaars-Franse kunstenaar met een bezoek aan steeds dezelfde eik aan de rand van zijn terrein in de Languedoc. Elke keer zijn hij, de eik en hun onderlinge verhouding verschillend, maar hoe meer houtskooleiken hij maakt, hoe meer die samen toch dezelfde eik zijn, en hij dezelfde kunstenaar. Ook intrigerend zijn de stillevens (flesjes, potten, doosjes; Giorgio Morandi kijkt over zijn schouder mee) die hij in andere seizoenen schildert en die hij geen ‘nature morte’ noemt, maar ‘vie silencieuse’. Geen dode natuur, zoals het Frans wil, maar leven waarin stilte is opgelost: fragmenten van stilte zeg maar, al is het dan zonder Diotima. En twintig eiken bij elkaar laten zich ervaren als beeldmuziek, variaties op een stil thema.
Zo reizen je lifters verder naar Toscane met Hollan in hun rugzak en neem jij Diotima mee naar huis. Daar moet, met het halve oor dat je aan YouTube leent, muziek meer moeite doen dan in een zaal: Nono en Posadas, hoe intens of spannend ook, ze nemen je niet mee. Pas bij de eerst trage, daarna grillige muziek van Landscape 1 van Hosokawa ervaar je het echte luisteren. Als het is afgelopen, steek je je duim omhoog: op weg naar Landscape 2, en verder. Je bent een muzikale lifter geworden. Bochten en omwegen deren je niet; je luistert en geniet.
Op 21 september speelt het Quatuor Diotima Ligeti, Posadas en Beethoven in Muziekgebouw aan 't IJ Amsterdam