Het Holland Festival van vorig jaar zette groot in op hedendaags multimediaal muziektheater. Is muziektheater de kunstvorm van de 21e eeuw?, was de retorische vraag van een bijbehorend debat. Ik was destijds nogal sceptisch over de uitkomsten. In de programmering van 2014, dinsdag gepresenteerd in het Bimhuis, lijkt ook het HF van inzicht te zijn veranderd. Er is nog wel een grote nieuwe multimediale opera, Laikavan Martijn Padding onder regie van Arnout Mik, maar verder zal er niet veel nieuwe muziek zijn met gezongen dialogen.
Drie van de meest tot de verbeelding sprekende producties zijn heropvoeringen van nauwelijks heropvoerbare 20e-eeuwse werken. Ten eerste is er Delusion of the Fury, het uitzinnige muzikale schimmenspel dat Harry Partch in de jaren ’60 schreef voor zijn grotendeels zelfgebouwde instrumentarium en in zijn eigen toonsysteem, en dat vanwege die praktische beperkingen pas vorig jaar op de Ruhrtriënnale voor het eerst in Europa te horen was. Ten tweede is er Prometeovan Luigo Nono, in een architecturale ruimte in de Westergasfabriek die de bezoekers moet omringen met en onderdompelen in geluid. Je mag het geen muziektheater noemen, want alles is gericht op het gehoor: Nono noemde het een ‘Tragedie voor het luisteren’. En ten derde is er de reconstructie van Napoleon, het megalomane filmproject van Abel Gance uit 1927. ‘Only for the diehards’, voegt Pierre Audi toe: 5 uur 32 minuten netto, inclusief pauzes 8 uur, met aanwending van alle experimentele middelen die filmmakers in 1927 hadden. Ik weet niet of je er heen moet voor de nieuw gecomponeerde score van Carl Davis, die klonk als tamelijk bombastische filmmuziek, maar een niet alledaagse kijk- en luisterervaring is het waarschijnlijk wel.
Crossover is meestal wat braaf. De beschrijving van The Wasp Factory, het crossover-muziektheater van Ben Frost naar de roman van Iain Banks, geeft een andere indruk. ‘Contains themes of an adult nature’, waarschuwt oorspronkelijk opdrachtgever The Royal Opera House, en men belooft ons ‘gelaagde klankweefsels, vaak op extreme volumes’. Verder lijkt veel van de interessantste muziek uit de coulissen te komen. Het HF opent met Vortex Temporum, een streng geometrische dansvoorstelling van Anna Teresa de Keersmaecker; het gelijknamige stuk van Gérard Grisey is op zich al het beluisteren waard. Bl!ndman, het Vlaamse collectief dat uitblinkt in ongewone concertformats, verzorgt de muzikale omlijsting bij de toneelbewerking van The Fountainheadvan Ayn Rand. Je vraagt je wel af welke ontaarde communicatiemedewerker het evangelie van het neoliberalisme vrolijk aanmerkt als ‘meeslepend verhaal’ en ‘tijdloze bestseller’.
De heropvoering van Nono’s Prometeo is het hoogtepunt van een compleet Nono weekend, met nog twee concerten, een symposium en een expositie. Het randprogramma bij Delusion of the Fury is kleiner maar experimenteler: in Bitter Musicwordt het dagboek van Harry Partch vervat in een concert-lezing van slagwerker en stemkunstenaar David Moss.
Zoals bijna altijd bij culturele evenementen in de afgelopen vijf jaar, viel op de persconferentie het woord ‘crisis’. Het programmaboekje is niet dunner dan andere jaren, maar programmeur theater&dans Annemieke Keurentjes wees er wel op dat een groot deel van het programma (19 voorstellingen in totaal) alleen nog te realiseren is in internationale coproductie. Dat internationale festivals daarmee steeds meer op elkaar gaan lijken is niet het grootste probleem – behalve een paar professionals gaan er verdomd weinig HF-bezoekers óók naar Salzburg, Sidney, Avignon en de Ruhrtriënnale – maar je krijgt zo weinig aansluiting met de lokale kunstscène. Het resultaat is een programmering met gevestigde internationale avant-garde, met gewaagde projecten die elders in het seizoen niet zouden kunnen en met een paar enfants terribles– een programmering die bij tijd en wijle aangenaam schuurt, maar wel veilig schuurt.
Holland Festival: Amsterdam, 1-29 juni, diverse locaties.
www.hollandfestival.nl