In de aanloop naar Holland Festival 2014 maakt Jacqueline Oskamp een serie van drie interviews met componist Martijn Padding. Zijn opera Laika gaat daar in juni bij De Nationale Opera in première. Hoe zien de laatste maanden van voorbereiding eruit voor een componist? Deel 2, de partituur is af.
Drie jaar lang gedisciplineerd doorwerken heeft zijn vruchten afgeworpen: in januari heeft Martijn Padding, geheel volgens schema, de partituur van zijn tragikomische opera Laika bij De Nationale Opera ingeleverd. Vervolgens was de beurt aan kopiist Chris Abelen, die de noten van Padding in het computerprogramma Finale heeft gezet. ‘Zelf kan ik niet met die software overweg’, zegt Padding, ‘maar dat is ook niet de bedoeling. Het idee is dat je met een kopiist ook een redacteur erbij hebt. Chris kent mijn muzikale taal en leest goed mee. Hij wijst mij op mogelijke vergissingen. Overigens ontstaan er bij het kopiëren weer nieuwe fouten, omdat mijn handschrift niet altijd duidelijk is.’
Op de keukentafel liggen nu vier kloeke delen partituur: de vier aktes van Laika op een libretto van schrijver P.F. Thomése – een opera over de succesvolle talkshowmaster Robbert, die wordt vermorzeld tussen de kijkcijfers enerzijds en zijn dominante moeder anderzijds. Als de druk hem in de derde akte te veel wordt en hij in een klassieke waanzinaria eist dat er voortaan dieren als gasten in zijn programma optreden (‘die zijn allemaal verschillend en zo gevoelig’), is er nog maar één uitweg: de ruimte in. Voor het verklanken van die vlucht schakelt Padding de hulp in van een compositiestudent van het Koninklijk Conservatorium die het laatste ‘ruimteakkoord’ live zal bewerken tot een spacey klank die via 22 boxen om het publiek roteert. ‘Eerst beweegt het geluid heel traag, maar op den duur steeds sneller, alsof je in een centrifuge zit. Zo moet de fysieke ervaring ontstaan dat je de lucht in schiet.’
Dirigent Etienne Siebens was de tweede aan wie Padding de voltooide partituur voorlegde. ‘Dan komen er ook weer vragen: die noot van de tweede viool, derde akte, maat 42, is dat wel een c? Moet dat niet een cis zijn? Dat soort kleine fouten moeten er zo veel mogelijk uit, omdat zulke correcties tijdens de repetities veel te veel tijd vragen. De partituur moet zo schoon mogelijk zijn, omdat we relatief weinig tijd hebben om te repeteren.’
Padding snijdt een onderwerp aan dat hem zorgen baart: het repetitieproces bestaat uit welgeteld twee pianorepetities met de zangers, vier repetities om het orkest in te zepen (‘voor bijna twee uur muziek is dat niet veel’), en ten slotte zes sessies met het hele gezelschap waarin ook de enscenering haar vorm moet krijgen. ‘De muziek heeft een Mozartiaanse precisie: snel, kek, grillig. Het komt dus heel erg aan op timing. Dat kost tijd. Dat moet erin slijten. De instrumentale partijen zijn op zich helemaal niet zo moeilijk, maar het moet spatgelijk zijn. Elk foutje hoor je.’
Helena Rasker, de sopraan die de rol van de dominante moeder zingt, heeft een paar dagen geleden haar partij voorgezongen. ‘Zij krijgt het de komende tijd heel druk met al die Passies – bijna alle zangers zitten in een Matthäus, daar moeten ze tenslotte van leven – en ze bleek haar rol al min of meer klaar te hebben. Wat ze liet horen was ontzettend goed. Zij komt maar één keer voor in de opera, maar zingt dan een kwartier lang vrijwel onafgebroken. Een romantisch-duistere, haast Wagneriaanse passage, één lange boog. Ik was er erg tevreden over. Een half jaar geleden hadden we al een keer samen aan de piano geoefend en toen had ik alles wat voor haar niet lekker lag, meteen veranderd. Nu kende ze de partij al bijna uit het hoofd. Dat is het voordeel van intensief met elkaar werken, wat ik eigenlijk met alle zangers heb gedaan.’
In deze fase heeft Padding ook elke week een bespreking met Aernout Mik, de regisseur. Het is een spannende match, volgens de componist. Mik is een conceptuele beeldend kunstenaar die vooral bekendheid heeft gekregen met zijn video-installaties. Laika wordt zijn eerste operaregie. ‘We hebben heftige discussies, maar hij komt ook met verrassende ideeën. Hij stelt echt iets tegenover de muziek en het libretto.’
(wordt vervolgd)
Deel 1, de laatste akte
Laika is een coproductie van De Nationale Opera en het Holland Festival, en gaat op 3 juni 2014 in première.
Zie hier de overige speeldata.