In het programma African Roots onderzoekt het rietkwintet Calefax de Afrikaanse wortels van de minimal music. Dat doen ze op bewonderenswaardige wijze, met vier nieuw gecomponeerde stukken en vier bewerkingen. Het hart van het programma bestaat uit drie stukken van de Zuid-Afrikaanse componist Kevin Volans, waaronder het recente, voor Calefax gecomponeerde Calefacción. Daarnaast klinken een arrangement van Steve Reichs Vermont Counterpoint, een kort werk van de Frans-Algerijnse componist Christian Lauba, en van de Canadese Nicole Lizée Zoetropes, ook een opdrachtwerk.
De enige traditioneel Afrikaanse muziek op het programma is Yaake, een door Gijsbert Roijé gearrangeerde dans met zang uit Niger. Ook voor het imiteren van een ritueel vol geschreeuw en gekerm zijn rietinstrumenten uitermate geschikt.
Kevin Volans, die na een studie bij Stockhausen terugkeerde naar Afrika, ging er niet alleen op zoek naar muziek met meer ruimte voor toeval en intuïtie, maar verzamelde er ook tapijten. Met hun patronen vol van onregelmatigheden, spontane aanpassingen en menselijke imperfecties staan ze voor Volans’ muzikale verlangens. Ze vormden de geprojecteerde achtergrond bij speels improviserend samenspel, vanuit een flexibele structuur. Leaping Dance ontwikkelde zich van een majestueus andante naar een opwindende, springerige achtervolging met een impressionistisch, enigszins Stravinskiaans einde. Dat intuïtief samenspel ook in rommeligheid kan verzanden, bewees Caleffacción, een gehaaste opeenvolging van korte frases, sommige vol opgewonden gekrioel, andere ingetogener, maar zonder veel inkeer.
Een groot verschil met Zoetropes van Lizée, een landschap van live opgenomen en geloopte samples, met verschillende lengten en afspeelsnelheden. (De zoötroop is een negentiende-eeuwse animatiecarrousel waarin je een paard kunt zien galopperen.) Het werk maakt inventief gebruik van de onbedoelde mogelijkheden van technologie. Zo spelen drie solisten door de richtmicrofoon een sample in, dat vervolgens met het blikachtige achtergrondgeluid van de rest van de groep wordt teruggespeeld. Dat levert een vervreemdende ambiance op.
Een hoogtepunt van de avond – zo vond ook het publiek – was Mali Maybe, van Raaf Hekkema, een swingende improvisatie met loopstations, vol van het soort theater waar Calefax zo goed in is. De musici weten een ongelofelijk palet aan Afrikaans aandoende geluiden aan hun instrumenten te ontlokken. 'Slap tongue' en klapperend kleppenwerk klinken als percussie, flageoletten lijken hees hoorngeschal dat van ver over de savanne komt aandrijven.
Gehoord en gezien: Calefax African Roots, Tivoli Vredenburg, zaterdag 18 oktober 2014.