Wat betreft het vergelijken: hoe beter de uitvoering, hoe meer zij andere interpretaties kan doen vergeten. Die waarheid gaat in dit geval half op: Insomnio is weliswaar geen Ensemble Intercontemporain, maar dat is geen enkel Nederlands ensemble. Wel heeft het een duidelijk eigen geluid, dat zich kenmerkt door mildheid en vriendelijkheid. Bij veel concurrenten voelt men de worteling in een nationale muzikale identiteit, bij Insomnio hoort men eerder een mix van zeer verschillende ensembleleden. Het stempel van de dirigent is er terdege, maar het is veel minder dwingend dan dat van bijvoorbeeld Boulez, Eötvös, Reinbert de Leeuw, Ed Spanjaard of George Benjamin.
Die mildheid en vriendelijkheid heeft voor- en nadelen. De voordelen zijn het duidelijkst in Schönbergs Pierrot lunaire. De combinatie van latent expressionisme en een curieus soort fin-de-siècle-verfijning wordt hier overwegend met raffinement ondergedompeld in duistere tinten. Pierrot lunaire is zodoende geen doorlopend verhaal maar een schitterende reeks miniaturen, waarin theatrale en non-theatrale elementen in volmaakt evenwicht zijn. Schönbergs Sprechgesang, altijd al een enigszins onduidelijk begrip, past wonderwel bij deze mysterieuze subtiliteiten, met dank aan zangeres Charlotte Riedijk. Daarentegen was de uitvoering van Boulez’ Le marteau sans maitre met sopraan Valérie Guillorit gebaat geweest bij iets meer scherpte en doortastendheid. Ook al is de uitvoering nu geciseleerder dan die welke het gezelschap voorlegde aan de componist (zie de film Fenced op de toegevoegde dvd bij de cd), ze haalt niet de top en maakt duidelijk dat het ritme in deze muziek veel belangrijker is dan men uit de literatuur over Boulez zou opmaken. De internationale samenstelling van dit gezelschap, geleid door een geboren Duitser, verklaart wellicht waarom de uitvoering de impressionistisch aandoende magie en sensualiteit mist die Boulez er zelf als dirigent sterk in legt.
Dat verschil, en het feit dat dit ongeveer de tiende opname is van het werk, bewijst dat de muziek gelukkig ook een generatie aanspreekt die opgegroeid is na de jaren vijftig. En dat de kinderen de werken van de ouders anders interpreteren dan pappie en mammie, pleit niet tegen de kinderen, zoals puristen graag denken, maar voor die werken. Geen wonder dat Boulez als componist vraagtekens zet bij de historische uitvoeringspraktijk. Vandaar ook dat Insomnio zijn mildheid niet moet opvatten als voorzichtigheid maar als kracht.
Emanuel Overbeeke
De cd is verkrijgbaar bij het ensemble, www.insomnio.nl.