In de rubriek Het Einde!, vertellen muzieknotabelen over hun favoriete stuk uit de 20ste of 21ste eeuw.
In haar werk lopen kunst, mode en muziek losjes door elkaar, ze danst, maakt installaties, en presenteert deze week in het Muziekgebouw aan ’t IJ haar eigen Super T Market en de installatie Wasted. Maar in mei bracht ze ook ‘gewoon’ met Reinbert de Leeuw en het Residentieorkest de wereldpremière van een nieuw pianoconcert van de Rus Vladimir Raskatov. En vorig jaar speelde ze Eonta, van Xenakis.
Als ik Tomoko Mukaiyama tref in het Muziekgebouw, is men net gestart met de opbouw van de installatie Wasted – een project waarmee ze nu al zeven jaar over de wereld reist, een reusachtige ‘tempel’ opgebouwd uit witte jurken. Muziek komt er niet aan te pas. Ik vraag naar het verschil tussen haar installaties en het vertolken van andermans muziek.
‘Bij de muziek interpreteer ik, natuurlijk stop je daar veel van jezelf in, geef je heel veel, en dat kan ook heel persoonlijk en emotioneel zijn, maar privé is het niet. Ik breng m’n privéleven niet naar de concertzaal. Bij de installaties kan ik dat wel doen. Wasted is heel erg mijn privé-domein. In de periode dat ik eraan begon, verloor ik mijn echtgenoot [red: fotograaf en publicist Philip Mechanicus]. Ik was twee jaar lang heel veel bij hem in het ziekenhuis, het kostte enorm veel energie. Toen hij er niet meer was, kwam die energie als het ware weer vrij, maar ook een stroom van gevoelens. Ik zag mijn menstruatie komen en gaan en realiseerde me dat ik nooit meer moeder zou worden. Met dat gevoel wilde ik iets doen. Ik begon mijn concertkleding, als een soort maandelijks ritueel, te verven met mijn bloed. Dat was heel privé, ik wilde er met helemaal niemand over praten. Maar toen het idee voor de installatie zich ontwikkelde, deed ik dat wel, en bleken deze dingen: menstruatie, vruchtbaarheid, moederschap en het komen en gaan daarvan heel essentieel. Met heel veel mensen, vrouwen, van over de hele wereld, heb ik dit inmiddels gedeeld, en er ontzettend veel voor terug gekregen.’
impressie Wasted
Ook haar keuze voor Eonta maakt ze op basis van een persoonlijke ervaring met de muzikale materie.
‘Het is een stuk dat ik niet meer wil spelen. Ik heb het vorig jaar uitgevoerd met Peter Eötvös en musici van het Concertgebouworkest. En het was anders dan alle andere stukken die ik ooit heb gespeeld.’
‘Het was niet moeilijk, het was onmogelijk! Ik heb er in totaal vier maanden aan gewerkt, de laatste anderhalve maand zes uur per dag, en geloof me, dat is veel. Ik weet nog dat het in de eerste drie weken, als ik de partituur ’s ochtends weer opensloeg, net leek alsof die compleet nieuw voor me was. En dat terwijl ik er de hele vorige dag op had gestudeerd en mijn vingerzettingen erbij stonden. Ik was niet in staat om ook maar iets te “grijpen”. We-ken-lang.
Ten einde raad besloot ik een aantal pianisten die het stuk hadden gespeeld te raadplegen. Een daarvan was Gerard Bouwhuis, een fantastische collega. Hij was er heel open over en zei om te beginnen grappend: “We moeten een genootschap oprichten van mensen die Eonta gespeeld hebben, want je gaat echt naar een andere wereld als je dit doet.”
Wat ik het mooie vond, was het filosofische proces dat erachter schuil gaat. ”Onmogelijk” lijkt zo’n statisch en strak begrip. Maar ik heb gemerkt dat door de onspeelbaarheid van Eonta steeds meer dingen mogelijk werden. Toen ik, door er met Gerard over te praten, ingangen vond – hier een lijn, daar een greep, dat was genoeg voor een dag – kon ik de grens van het ondoenlijke telkens een beetje verder weg duwen. Mijn lichaam kon het aan, ik kreeg de grepen onder de knie, het stuk kwam naar me toe. Het is prachtig dat je zo door iemands werk kunt worden opgetild.
Uiteindelijk, op het concert, was het geweldig. Peter Eötvös, die het stuk met veel pianisten had gedaan, was enthousiast over onze uitvoering. Hij zei dat hij me goed kon volgen. Weet je, ook al is Eonta heel theoretisch, it makes sense, eigenlijk is het een heel erg sexy stuk.’
Wasted is van 2-15 december te zien in het Muziekgebouw aan 't IJ. Op vrijdag 6 december presenteert Tomoko Mukaiyama in de serie Listen to this haar Super T-market, een mix van concert & performance, mode & muziek.